პელე იყო ფეხბურთის პირველი ნამდვილი გლობალური სუპერვარსკვლავი. უზენაესი გოლების ავტორი, მაგრამ ასევე ზოგიერთი ყველაზე გენიალური უნარ-ჩვევის არქიტექტორი, რაც კი ოდესმე უნახავს მსოფლიოს. მცირე ზომის თავდამსხმელი ყველაზე არაჩვეულებრივი უნარით ჰაერში. ის იყო ყველაზე სრულყოფილი მოთამაშე, რომელიც შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ.
საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა მას XX საუკუნის უდიდესი სპორტსმენი უწოდა, ხოლო ჟურნალმა Time ის საუკუნის 100 ყველაზე მნიშვნელოვან ადამიანთა სიაში შეიყვანა. ეს იყო კაცი, რომელმაც გადალახა სპორტის საზღვრები.
მან შეაჩერა ომი და იყო ჰუმანისტი. მას ბრაზილია და მთელი მსოფლიო თანაბრად აღმერთებდა. ერთადერთი მოთამაშე, რომელმაც მოიგო სამი მსოფლიო ჩემპიონატი, მისი მემკვიდრეობა იგრძნობა და განიხილება ყოველ ჯერზე, როდესაც პატარა ოქროს თასისთვის იბრძვიან.
პელე, კაცი, რომელიც იყო ყველა ფეხბურთელის საყვარელი ფეხბურთელი თავისი ოქროს კარიერის განმავლობაში, გარდაიცვალა ერთი წლის წინ, 82 წლის ასაკში. მისნაირი ადამიანი აღარასოდეს იარსებებს.
დაბადებული, როგორც ედსონ არანტეს დუ ნასიმენტო, 1940 წლის 23 ოქტომბერს, მას მეტსახელად პელე შეარქვეს სკოლის წლებში, ადგილობრივი კლუბის “ვასკო და გამას” მეკარის, ბილეს, სახელის უჩვეულო წარმოთქმის გამო. ბავშვობაში ის ბევრს თამაშობდა ფუტსალს, ხოლო თამაშის ელვისებური ტემპი სწრაფ აზროვნებას მოითხოვდა. აზროვნების ეს სისწრაფე მისი არსენალის ღირებული ნაწილი გახდა, რადგან მან რეკორდების წიგნები დაამსხვრია პროფესიონალური კარიერის დასაწყისიდან 21 წლის შემდეგ მის დასრულებამდე.
15 წლის ასაკში “სანტოსში” გოლის გატანით დებიუტის შემდეგ, ის ერთი წლის განმავლობაში ბრაზილიის ნაკრების წევრი გახდა, კვლავ გაიტანა გოლი არგენტინასთან 2-1 წაგებულ მატჩში. ამ მოვლენიდან 12 თვეზე ნაკლები ხნის შემდეგ, ის გახდა მსოფლიო ჩემპიონატის ყველაზე ახალგაზრდა მოთამაშე მას შემდეგ, რაც მუხლის ტრავმისგან გამოჯანმრთელდა და ითამაშა სსრკ-ს წინააღმდეგ 1958 წლის ფინალში შვედეთში. უელსის წინააღმდეგ მეოთხედფინალში გამარჯვების გოლის გატანის შემდეგ, მან ნახევარფინალში საფრანგეთს ჰეთ-თრიქი შეუსრულა.
ფინალში მან ორჯერ გაიტანა, პირველი გოლი კი სამუდამოდ დარჩება ხატებად. ნილტონ სანტოსისგან გადაცემის მიღების შემდეგ, პელემ მკერდით მიიღო ბურთი, შემდეგ კი სიგე პარლინგის წინააღმდეგობის გვერდის ავლით გადააგდო ბურთი სივრცეში, სადაც ბენგტ გუსტავსონს შეეძლო ფეხის ჩარტყმა. მაგრამ როგორც კი მცველმა ბურთს მაღლა დაარტყა, პელე უკვე გზიდან იყო გადახრილი, მან სწრაფად აუშვა ბურთი 10 ფუტის სიმაღლეზე გუსტავსონის თავზე, რამაც საშუალება მისცა გაეტანა ისეთი ტექნიკით, რომელიც იმ დროს განსაცვიფრებლად ითვლებოდა.
17 წლის პელე ტიროდა მატჩის დასრულებისას, მეორე გოლის გატანის შემდეგ, რომელმაც 5-2 გამარჯვება დააფიქსირა. მისი ნილტონ სანტოსის მიერ მაღლა აწევის სცენა, ალბათ, ტურნირის სიმბოლური გამოსახულებაა.
ოთხი წლის შემდეგ ის ჩილეში გამართულ ფინალში ჩავიდა, როგორც სპორტის უდიდესი მოთამაშე, მიუხედავად იმისა, რომ მაშინ მხოლოდ 21 წლის იყო. ბრაზილიის გახსნით მატჩში მან გაანადგურა მექსიკა თამაშით, რომელიც სხვადასხვანაირად იყო აღწერილი, როგორც მომაჯადოებელი, დომინანტური და არაამქვეყნიური. მან მარიო ზაგალოს გაუკეთა შესანიშნავი გადაცემა მარჯვენა მხრიდან სელესაოს პირველი გოლისთვის, შემდეგ კი გაიტანა გოლი, რომელიც საუკეთესოდ შეიძლება აღიწეროს, როგორც დიეგო მარადონას გოლი ინგლისის წინააღმდეგ, 24 წლით ადრე დიეგო მარადონას გოლამდე ინგლისის წინააღმდეგ.
ბურთის აღების შემდეგ 35 იარდის მანძილზე მარჯვენა ხაზიდან, პელემ შეაფასა სიტუაცია მის წინ, დაელოდა მოწინააღმდეგის შემოტევას, შემდეგ კი ბურთი ერთ მცველს გადაუგდო და მეორის გვერდით გაირბინა. კიდევ ორი შეხებით მან კიდევ ორი მცველი გამოთიშა თამაშიდან და საჯარიმო მოედნის კიდემდე მივიდა, და როდესაც წონასწორობა დაკარგა, ორი მექსიკელი კი მზად იყო მის დასაჭერად, მან მცირედი კორექცია გააკეთა მარჯვენა ფეხით და შემდეგ იმავე მოძრაობით ძლიერად დაარტყა მარცხენა ფეხით, როცა ეცემოდა. სრული ბრწყინვალება.
დიდი დანაკლისი იყო მსოფლიო ჩემპიონატისთვის, რომ მან მიიღო ტრავმა შემდეგ ჯგუფურ თამაშში ჩეხოსლოვაკიის წინააღმდეგ და გამოტოვა ტურნირის დანარჩენი ნაწილი. მიუხედავად ამისა, ბრაზილიამ მოახერხა მის გარეშე თასის მოგება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მან მეორე გამარჯვებულის მედალი მიიღო.
1966 წელს პელე ბულგარელმა და პორტუგალიელმა მცველებმა ტურნირიდან გამოთიშეს, რადგან ბრაზილია ჯგუფურ ეტაპზე დამარცხდა. ინგლისის გამარჯვების გარდა, დიდი ნომერი 10-ის განსაცდელები არის პირველი დეტალი, რომელსაც ვინმე მოყვება იმ ზაფხულის შესახებ. ის კვლავ გამარჯვებულთა პოდიუმზე იყო მექსიკაში 1970 წელს, სადაც თამაშობდა, როგორც იტყვიან, ყველა დროის უდიდეს საერთაშორისო გუნდში.
მან იმ ტურნირში ოთხი გოლი გაიტანა, მათ შორის ერთი იტალიასთან 4-1 ფინალურ გამარჯვებაში საფირმო ნახტომით თავით, რომლის დროსაც ის ჰაერში წარმოუდგენლად დიდხანს დარჩა. მცველი, რომელსაც მან ბურთი წაართვა, ტარჩიზიო ბურგნიჩი, მოგვიანებით ამბობდა პელეზე: “მე თამაშამდე ვუთხარი ჩემს თავს: “ის კანისა და ძვლებისგან არის შექმნილი, ისევე როგორც ყველა დანარჩენი”. მაგრამ მე ვცდებოდი.”
ბურგნიჩის კომენტარები დამახასიათებელი იყო იმისა, თუ როგორ საუბრობდნენ თანამედროვეები პელეზე მუდმივად. “პელე იყო ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც გადალახა ლოგიკის საზღვრები”, – თქვა გარდაცვლილმა, დიდმა იოჰან კრუიფმა.
ის იმდენად დიდი სახელი გახდა, რომ მისმა კლუბმა “სანტოსმა” დაიწყო მსოფლიო ტურნეები და სადაც არ უნდა წასულიყო პელე, იქ ხალხი იკრიბებოდა. 1969 წელს მან ომიც კი შეაჩერა. როდესაც “სანტოსი” ლაგოსს სტუმრობდა ნიგერიის სამოქალაქო ომის დროს, შეთანხმდნენ, რომ 48-საათიანი ცეცხლის შეწყვეტა იქნებოდა, რათა ერის ყურადღება პელეზე გამახვილებულიყო.
ხუთი წლის შემდეგ, 19 წარმატებული სეზონის შემდეგ, მან დატოვა “სანტოსი”, რათა შეერთებოდა ნიუ-იორკ კოსმოსს ჩრდილოეთ ამერიკის საფეხბურთო ლიგაში. იქ მან შეცვალა მთელი ქვეყნის ფეხბურთის სახე, გაამრავლა გულშემატკივრების რაოდენობა როგორც საშინაო, ასევე გასვლით მატჩებზე. “პელე უფრო დიდი იყო, ვიდრე პაპი”, – თქვა კოსმოსის დამფუძნებელმა სტივ როსმა. “სადაც არ უნდა წასულიყო, ეს იყო ბიტლომანიის მსგავსი. მუჰამედ ალი, რობერტ რედფორდი, მიკ ჯაგერი, ელტონ ჯონი… ყველა პელეს მოხიბლული იყო.”
და ყველა მისი მოხიბლული დარჩა მისი გარდაცვალების დღემდე. თანამედროვე ეპოქაში შეიძლება ყოფილიყო პრეტენზიები მის ტახტზე, თანამედროვე ვარსკვლავების ვიდეოები გაცილებით უფრო ადვილად ხელმისაწვდომია პელეს დროსთან შედარებით, მაგრამ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ვინმეს ჰქონდეს იგივე გარდამქმნელი ეფექტი სპორტზე, რაც ბრწყინვალე ბრაზილიელს ჰქონდა.
ფეხბურთის პირველი სუპერვარსკვლავი და შესაძლოა ჯერ კიდევ ყველაზე დიდი, პელე უნიკალური იყო. როგორც გარდაცვლილმა ნელსონ მანდელამ თქვა ბრაზილიელზე: “მისი თამაშის ყურება იყო ბავშვის სიხარულის ყურება, შერწყმული სრულყოფილების მქონე კაცის არაჩვეულებრივ მადლთან.”
